ระเบียบวินัย

ขงจื๊อกล่าวถึงระเบียบวินัย 3ประการ ของคนวัยต่างๆ กัน

‘ วัยหนุ่มสาว พลังยังไม่มั่นคง ต้องมีวินัยเรื่องกามคุณ

‘ วัยกลางคน พลังกายใจเข้มแข็งมากที่สุด
ต้องมีวินัยเรื่องความพึงพอใจ
อย่าเพิ่งเฉยชาหรือพอใจกับอะไรง่ายๆ

‘ วัยชรา หมดเรี่ยวแรง พลังงานถดถอย
ต้องมีวินัยกับความโลภ
คืออย่ามีความต้องการมากมายไม่มีที่สิ้นสุด


การคบคน

ขงจื๊อเชื่อว่า ชีวิตคนเรา จะสุข ทุกข์ ประสบความสำเร็จหรือไม่ ขึ้นอยู่กับคนที่เราจะเข้าไปเกี่ยวข้องคบหาด้วย
ดังนั้น ขงจื๊อจึงมีกฎในการเลือกคบคน ดังนี้

‘ ข้อแรก ไม่คบหาคนที่มีคุณงามความดีไม่เท่าเรา

‘ ข้อสอง ไม่แสวงความเห็น หรือปรึกษาหารือคนที่มีเส้นทางชีวิตไม่เหมือนเรา

‘ ข้อสาม คนที่ควรคบหาคือ คนที่มีความซื่อตรง จริงใจ และมีความรู้

‘ ข้อสี่ พึงเลี่ยงคบหาบุคคลที่เสแสร้ง พูดจาไร้สาระ ฉวยโอกาส ฟุ้งเฟ้อ

‘ ข้อห้า เมื่อคบหาใครเป็นเพื่อนแล้ว จงมีความจริงใจต่อกัน แต่อย่าปล่อยให้เขาชักนำเราไปในทางที่ต่ำ


การพูด

คำพูดของเราต้องแสดงออกถึงความ ซื่อตรง
สอดคล้องกับกิริยาทางกาย
เพราะถ้าหากคำพูดเราเกิด พร้อมกับกิริยา มุ่งมั่นจริงใจ พูดสิ่งใดก็ย่อมประสบผลเป็นที่น่าเชื่อถือ


การวางตัว

คนเราจะมีคนรักทั่วทิศ หากวางตัวได้ดังนี้

‘ เวลาอยู่นอกบ้านแล้วพบผู้คน วางตัวเรากับคนผู้นั้นเป็นแขกสำคัญในบ้าน

‘ เมื่อต้องสั่งการ วางตัวราวกับเราเป็นแม่งานของพิธีการที่สำคัญยิ่งใหญ่
คนที่เป็นแม่งานจะต้องเป็นภาพงานทุกอย่าง
ตั้งแต่ต้นจนจบอย่างรอบด้าน และมีจิตมุ่งุุ่มั่น
ต้องการทำให้งานสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี
ในระยะเวลาที่ตั้งใจเอาไว้
เพราะฉะนั้นเวลาคนเป็นแม่งานสั่งงาน
จะไม่สักแต่ว่าขอให้ใครทำอะไร
แต่จะคิดอย่างรอบคอบถึงผลที่ตามมา
จะไม่สั่งการแบบขอไปทีแต่จะต้องมีการติดตามผล
แนะนำเพื่อให้งานลุล่วงไปได้

‘ อะไรที่เราไม่ชอบ ก็อย่าปฏิบัติต่อคนอื่น

‘ เข้มงวดต่อตนเอง แต่ให้อภัยคนอื่น


การวางจิต

ขงจื๊อเน้นการมีจิตใจที่ซื่อตรง
เขาเห็นว่าประเทศชาติจะสงบสุขได้ครอบครัวต้องดีก่อน
แต่ครอบครัวจะดีได้ มนุษย์แต่ละคนต้องมีคุณธรรม
มนุษย์แต่ละคนจะมีคุณธรรม ก็ต้องมีจิตใจที่ซื่อตรง
และจิตใจที่ซื่อตรง จะมีได้ก็ต้องมีเจตนาที่ซื่อตรงก่อน

ขงจื๊อเน้นจิตที่สามารถมองอะไรชัดเจน ทะลุปรุโปร่ง
จิตเช่นนี้จะเกิดขึ้นได้
ก็จากการมองเห็นและรู้จักตนเองอย่างรอบด้านก่อน